Lira, Kuruş ve Daha Fazlası: Kullandığımız Paraların Kökenleri

Türkiye’de her gün kullandığımız ve hiçbir zaman bize yetmeyen bir şeydir “lira“. E tabii her ne kadar bu günlerde enflasyon sebebiyle önemini yitirse de bir de onun küçüğü var: “kuruş“. Peki hiç bu para birimlerinin nereden geldiğini düşündük mü? Sevgili okurlar, bu yazımızda lira ve kuruşun etimolojisine yakından bakacağız.

Türk lirası, Türk lirası deyip duruyoruz ama işin aslına bakacak olursak lira hiç de Türk bir olgu değil. Aynı şekilde kuruş da. Bu iki para biriminin de tarihi Roma İmparatorluğu’na dayanıyor. Hatta ilginçtir ki lira kelimesi Türkçe’den önce astrolojiye girmiş.

Lira Kelimesinin Tarihi

Roma Dönemi’nde kullanılan tartılara “libra pondo” deniyormuş. Libra pondo denilen bu teraziler pondo denilen bir ağırlık ile çalışıyormuş. Günümüzde İngilizlerin kullandığı “pound”un da kökeni buradaki pondo’dur. Gördüğünüz üzere İngilizler’in para birimleri aslında ağırlık anlamına geliyor. Benzer bir şekilde Arjantin, Kolombiya, Meksika ve Latin Amerika’da bir sürü ülkede kullanılan “peso” İspanyolca’da ağırlık anlamına geliyor. Peki ya lira?

Libra kelimesinin Latince anlamına baktığımızda “terazi”, “ağırlık”, “ölçü” gibi tanımlarla karşılaşıyoruz. 12 Zodyak burcundan biri olan “terazi”nin de kökeni budur zaten. Bu burcun İngilizcesinin libra olduğuna şaşırmamak lazım. Hatta ABD’de ağırlık birimi olarak kilogram değil de pound kullanılıyor ve pound’un kısaltması da “lb”dir. Libra’nın l’si ve b’si. Pound ve libra, farklı bir açıdan “libra pondo”. Roma İmparatorluğu’nun bıraktığı izler, üzerinden çağlar geçmesine rağmen hâlâ apaçık görünür durumda.

Aynı İngilizlerin yaptığı gibi Türkler de para demek için ağırlık kelimesini seçmişler ve lirayı kullanmışlar. Osmanlı’da da bazı dönemler resmi para birimi olarak lira kullanılmış. Ayrıca avro’ya geçmeden önce İtalyanlar da lira kullanıyordu.

Kuruş Kelimesinin Tarihi

Evet hepimizin bildiği gibi liranın yüzde birine “kuruş” deniyor. Kuruşun tarihi de liranınki gibi Roma’da başlıyor. Latince’de kalın bir para türü “Denarius Grossus” olarak adlandırılıyormuş. Bu kelime Almancaya groschen (gıroşın) halinde geçmiş. Ardından biz Türkler bu terimi ilk olarak guruş’a sonrasında ise kuruş’a çevirmişiz. Araplar da bizden alıp kendi dillerine uyarlamışlar.

Günümüzde anadil olarak Arapça konuşulan ülkelerden biri olan Lübnan’da kuruş hâlen kullanılmakta. Ben de bu yazıyı bir Lübnan atasözü ile bitirmek istiyorum.

Göbeği olmayan adam bir kuruş etmez!

Lübnan atasözü

Kaynakça: https://www.instagram.com/cedrusk

Bir Aralar Başımıza Bela Olan “Karantina” Kelimesinin Kökeni TIKLAYINIZ