Amipler, bazı türleri patonejik olan ökaryotik tek hücreliorganizmalardır. Bu şekil değiştirme hareketini ve beslenmelerini, yalancı ayak adı verilen uzantıları sayesinde gerçekleştirir. Çoğunlukla tatlı sularda, su birikintilerinde bulunan bu canlıların inanması güç ama türüne göre çıplak gözle görülebilen 750 um boylarına erişen türleri olduğu gibi 15 um boylarında olan türleri de bulunur.
En çok amibik protistalardan Dev amip olarak da bilinen Chaos Carolinense’in ait olduğu Chaos cinsinin boyutları 5 mm’ye kadar ulaşabilir. Hetotrofturlar; bakteri, alg gibiprotistalarla ve çok hücreli küçük omurgasız canlılarla beslenebilirler.
Amiplerin patojenik türleri olabildiğine değinmiştim. Amipler türlerine göre sadece belli sistemleri veya bölgeleri etkileyen hastalıklar yapabilirler. Bu hastalıklara örnek olarak dizanteri yani kanlı ishal örnek verilebilir. Dizanteri iki tipte görülmektedir. Basilli(bakteriyel) ve amipli dizanteri. Dizanteri zamanında ve doğru şekilde tedavi edilmediği takdirde hastada hayati tehlike yaratabilir. Bir diğer patojenik türü ise nadir ama bir o kadar ölümcüldür. Bu tür ise beyin yiyen naegleria fowleridir
Naegleria Fowleri Nedir ?
Naegleria fowleri, genellikle ılık tatlı suda ve nemli toprakta bulunan bir amip türüdür. Sıcaklığı sever, bu yüzden genellikle yaz aylarında suda bulunur. Ortamın sıcaklığına göre yaşam döngüsünde 3 farklı şekilde görülebilir. Bunlar: Kist, Trofozoit ve Kamçılı amipformudur.
Naegleria fowleri ayrıca sıcak su ısıtıcılarında, borularda su sistemlerinde ve iyi dezenfekte edilmemiş havuzlarda da bulunabilir. Kullandığımız su kaynaklarına kamusaliçme suyu için arıtılmış sistemlerde de büyüyebilir. Fakat bahsettiğim bu bulaş kaynaklarının vakaları son derece nadirdir. Genellikle vakaların görüldüğü ABD’de tuzlu suda bu amip türüne rastlanılmamıştır.
Beyin Yiyen Amip Nasıl Bulaşır
Bu amip türüyle enfekte olmanın en yaygın yolu, enfekte suyun burnunuza girmesidir. Amip oradan beyninize gider. Bu genellikle enfekte suda yüzdüğünüzde, dalış yaptığınızda veya su kayağı gibi bir şey yaptığınızda olur. Enfekte su yutmakla enfekte olamazsınız. Beyne ulaştıktan sonra beyin dokusuyla beslenmeye başlar bu yüzden beyin yiyen amip olarak adlandırılmaktadır. Kan yoluyla ve kişide kişiye bulaş görülmez.
Beyin Yiyen Amipler Nelere Sebep Olur
Burun yoluyla beyine ulaşan naegleria fowleri PAM yani Primer Amibik Meningoensefalite neden olur. Meningoensefalit; virüs, parazit, bakteri, protist ve mantar gibi canlıların beyne ulaşması sonucunda beyin zarlarında enfeksiyona sebep olması ve aynı zamanda burada bulunan nöron hücreleri ve dokularla beslenmesidir. Naegleria fowleriyi de ölümcül kılan durum budur.
Beyin yiyen Belirtileri
Ateş, ağrı, kusma, nöbetler, zihinsel durumlarda değişiklik ve halüsinasyonlar belirtiler arasında yer alabilir. Bu belirtiler iki ila on beş gün içerisinde kendini gösterebilir, ölüm ise semptomlardan sonra 3 ila 7 gün içinde gerçekleşebilir. Duruma göre ise amibin dokulara hasar verdiğe bölgenin kişideki etkileri görülebilir. Örnegin görme olayında görevli olan oksipital loptaki hücrelere ve dokulara saldırması durumunda kişi geçici olarak veya kalıcı görme yetisini kaybedebilir, beyin görebildiğini düşünse bile göremeyebilir. Tat merkezine bir saldırı bulunuyorsa kişinin tat alma duyusu gidebilir bu yüzden değişkendir.
Beyin Yiyen Amip Enfeksiyonunun Tedavisi Var Mı?
Doğru tedavinin ne olduğu net değil. Bir dizi ilaç test tüpündeki Naegleria fowleri amiplerini öldürüyor. Ancak bu ilaçlarla tedavi edilse bile çok az hasta hayatta kalıyor.
Beyin Yiyen Amip Ne Kadar Ölümcül?
Beyin yiyen amipin neden olduğu Primer Amibik Meningoensefaliti (PAM) ölümcül bir enfeksiyon olarak kabul edilir. Naegleria fowleri ile enfekte olan kişilerin %97’sinden fazlası ölür. ABD Hastalık Kontrol ve Korunma Merkezleri (CDC) verilerine göre, 1971-2023 yılları arasında Avustralya, ABD, Meksika ve Pakistan’da hastalığa yakalananlardan yalnızca sekizi hayatta kalabildi. 1953-2019 yılları arasında ise hastalık kapan insanlardan sadece dördü hayatta kalabildi. Vakaların hepsinde hastalık, semptomların ortaya çıkmasından 9 saat ile 5 gün arasında bir süre sonra teşhis edebilmişti fakat ölümcül ve hızlı seyirli bir hastalık için yavaş kalan bir tanı süresiydi bu süre.
Kaynakça:
https://www.webmd.com/brain/brain-eating-amoeba
https://www.bbc.com/turkce/articles/c8vd352pg0go.amp
https://my.clevelandclinic.org/health/diseases/24485-brain-eating-amoeba
